H. Merkezi: Galatasaray Lisesi önünde 686’ıncı kez bir araya gelen Cumartesi Anneleri, 24 Mayıs 1994 tarihinde Diyarbakır’ın Kulp ilçesinde gözaltına alındıktan sonra kendilerinden bir daha haber alınamayan ve 2003 yılında kemikleri bulunan Hasan Örhan ve Mehmet Selim Örhan kardeşler ile henüz kemikleri bulunamayan yeğenleri Cezayir Örhan’ın akıbeti soruldu.
“Bir kemik istiyoruz”
Eylemde ilk olarak 2 Şubat 1984’te gözaltında kaybedilen Maksut Tepeli’nin eşi Şehriban Tepeli konuştu. Eşinin gözaltına alındıktan sonra Gayrettepe Polis Merkezi’ne götürüldüğünü ve burada kendisine işkence yapıldığını belirten Tepeli, “Devlet bize eşimin öldürüldüğünü ve Feriköy’de bulunan Helvacı Dede Mezarlığı’na defin edildiğini söyledi. Her mezarın bir numarası var. Ama devlet bu numarayı bize söylemiyor. Devlet kendi eliyle katlettiği için yeri göstermek istemiyor. Biz bir kemik istiyoruz. Bu kemiklerden korkuyorlar. Çünkü her kemik bir delil olacak. Katil devlet, katil olmadığını ispatlamak istiyorsa bize mezarın yerini gösterir” diye konuştu.
“Bu meydanın her taşına ısrarımızı yazdık”
21 Mart 1995’te gözaltına alındıktan sonra kaybedilen Hasan Ocak’ın kardeşi Maside Ocak ise 17-31 Mayıs Uluslararası Gözaltında Kayıplar Haftası’nın önemine değindi. Ocak, önümüzdeki hafta Galatasaray Meydanı’nda adalet aramalarının 23’üncü yılını geride bırakacaklarını belirterek, “Bu meydanda özlem, hasret büyüttük. Bu meydanın her taşına sevdiklerimize olan özlemimizi ve adalet olan ısrarımız yazdık. 23 yıldır buradayız ama değişen hiçbir şey olmadı” diye konuştu.
Cezasızlık politikasına AİHM de eklendi
Sonrasında ise CHP Milletvekili Sezgin Tanrıkulu konuştu. Tanrıkulu, Türkiye’de kaybedilmelerin bir devlet politikası olduğunu vurgulayarak, “Gelen hükümet bir önceki hükümetin politikasını devam ettiriyor” dedi. Roboski Katliamı davası için AİHM’ye yapılan başvurunun reddedilmesine de değinen Tanrıkulu, “Cezasızlık politikasına AİHM de eklendi. Yakın tarihimizdeki en büyük katliama sessiz kaldı” dedi.
Kemikleri toplu mezarda bulundu
Sonrasında Cumartesi İnsanlarından ve TİHV İstanbul Şube Başkanı Ümit Efe haftanın açıklamasını yaptı. Gözaltında Kayıplara Karşı Mücadele Haftası’nın önemine değinen Efe, adaletsizliği kanıksamanın utanç verici olduğunu belirterek, toplumun her kesimine “susmama, kanıksamama, unutmama!” çağrısında bulundu.
686’ncı haftada AİHM’de mahkûmiyetle sonuçlanan ama iç hukukta hiçbir sonuç alınamayan Örhanlar dosyasını kamuoyu ile paylaşacaklarını belirten Efe, Örhanların kaybedilme hikayesini ve dosyalarına ilişkin şunları söyledi: “6 Mayıs 1994 tarihinde Bolu Komando Tugay komutanı Yavuz Ertürk komutasındaki askeri birlik, Diyarbakır’ın Kulp ilçesine bağlı Çağlayan köyünün Deveboyu mezrasına operasyon yaptı. Köylüleri meydanda toplayıp, onlara evlerini boşaltmaları söylendi. Eşyaların taşınması tamamlanamadan evler ateşe verilmeye başlandı. Askerler, evleri yaktıktan sonra köyü terk etmeleri için köylülere 3 gün süre vererek köyden ayrıldı. Bunun üzerine köylülerin çoğu civarda kurdukları çadırlara geçtiler.
Ertesi gün Salih Örhan birkaç köylü ile birlikte Kulp Jandarma Komutanlığı’na giderek olay hakkında bilgi verdi ve hasat zamanına kadar köyde kalmaları için süre istedi. Kulp Jandarma Komutanı Ali Ergülmez köylülere hasada kadar köyde kalabileceklerini söyledi.
Örhan ailesi çadırlarını yakılan evlerinin yanına taşıdılar ve harabeye dönen evlerini onarmaya başladılar. 24 Mayıs 1994 tarihinde Bolu Komando Tugayı’na bağlı askerler köye tekrar operasyon yaptılar ve o sırada köyde bulunan 46 yaşındaki Selim, 40 yaşındaki Hasan ve 17 yaşındaki Cezayir Örhan’ı gözaltına aldılar. Salih Örhan ertesi gün Zeyrek Jandarma Komutanlığına giderek kardeşleri ve yeğenini sordu. Zeyrek Jandarma Komutanı Ahmet Potaş, Kulp’a götürüldüklerini söyledi. Salih Örhan bu sefer Kulp Jandarma Komutanı Ali Ergülmez ile görüştü. Ali Ergülmez konuya ilişkin bilgisi olmadığını söyledi.
Karakollardan cevap alamayan Salih Örhan, Kulp Başsavcılığına, Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi Savcılığına, OHAL Valiliğine, Diyarbakır Jandarma Asayiş Komutanlığı’na, Adalet ve İçişleri Bakanlıklarına resmi başvurular yaptı. Selim Örhan, Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde görevli savcı Mustafa Atagün’e ifade verdi. Selim Örhan’ın anlattıklarına çok sinirlenen savcı onu ‘nasıl devletin insanların kaybolmalarına neden olduğunu iddia edebilirsin?’ diyerek azarladı. Selim, Hasan ve Cezayir Örhan’ın gözaltına alındığına, önce Serik Karakoluna ardından Lice Jandarma Karakoluna son olarak da bir kısmı işkencehaneye çevrilen Lice Yatılı Okulu’na götürüldüğüne tanıklık edenler vardı.
AİHM Türkiye’yi mahkum etti
Ancak Kulp Başsavcılığı’nın, 8 Haziran 1994 tarihinde başlattığı soruşturma, gözaltı kayıtlarında Selim, Hasan ve Cezayir Örhan’ın adlarının yer almadığı gerekçesiyle soruşturmaya yer olmadığı kararı ile sonuçlandı. Tüm başvuruları sonuçsuz kalan Örhan ailesi, 3 Kasım 1994 tarihinde İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesi’ne başvurdu. 21 gün sonra İHD avukatlarının aracılığıyla dava AİHM’e taşındı. 6 Kasım 2002 tarihinde AİHM, Türkiye’yi Selim, Hasan ve Cezayir Örhan’ın gözaltında kaybedilmesinden sorumlu tutarak mahkûm etti.
Ailenin ve İHD’nin ısrarlı arayışı sonunda 2003 yılında, Mehmet Selim ve Hasan Örhan’a ait kemikler Kulp’a bağlı Bağcılar köyü yakınlarında bir toplu mezarda bulundu. Cezayir Örhan’a ise hala ulaşılamadı. Bolu Komando Tugayı ve bu tugayı komuta eden General Yavuz Ertürk’ün adı AİHM’de mahkûmiyetle sonuçlanan çok sayıda ağır hak ihlali davasında geçti. Buna rağmen iç hukukta haklarında herhangi bir mahkûmiyet bulunmamaktadır.
Cezair Örhan’ın akıbeti açıklansın
17 yaşındaki Cezayir Örhan’ın akıbeti açıklanmasını isteyen Efe, Selim, Hasan ve Cezayir Örhan’ın gözaltında kaybedilmesi ile ilgili olarak devlet ve AİHM kayıtlarında isimleri geçen sorumlular hakkında derhal etkin soruşturma ve adil yargılama süreci başlatılmasını talep etti.
