Eleştiri-özeleştiri konusunda bilimsel bir bakış açısına ve uygulama gücüne sahip olundukça ideolojik-politik-örgütsel hata ve zaaflardan arınıp devrimci görevler layıkıyla yerine getirilir. Bu kavrayış aynı zamanda sağlam bir savaş örgütünün yaratılmasına, nitelikli militanların eğitilmesine hizmet eder. Sınıf savaşımında çok önemli bir yerde durmakta olan bu görevin yeterince kavrandığı ve başarılı bir şekilde uygulandığı söylenemez. Kavrayış ve uygulanış sürecinde yaşanan sorunlar adım adım ortadan kalktıkça devrimci yürüyüş güç ve nitelik kazanacaktır.
Nedir eleştiri? Eleştiri; bir sürecin, faaliyetin, örgütün, yoldaşın, proletaryanın bilimsel bakış açısı doğrultusunda doğru bir tarzda değerlendirilmesidir. Diyalektik bakış açısı ve yöntemine uygun olarak analiz edilmesi, karşıtların iki yönünün, iki tarafın birlik ve mücadele koşulları içinde değerlendirilmesidir. Bir sorunun, bir olayın, bir sürecin, pratiğin bilimsel olarak aydınlatılması, anlaşılıp-kavranmasına ışık tutulmasıdır. Devrimci olmayan yanların, özelliklerin, deşifre edilip açığa çıkartılarak, mücadele edilmesidir. Yanlışa karşı doğrunun mücadelesidir. Devrimci bir uyarı, ciddi bir dikkat çekme, hatalı ve yanlış olanın gösterilerek, doğru anlayışın kavranmasına davettir. İyi gitmeyen işlere, görevlere devrimci tarzda bilimsel bir müdahale olayıdır.
Eleştiri burjuva ideolojisine karşı uyanıklığın artırılması, bilincin gelişmesi, değişim ihtiyacının daha fazla hissedilerek mücadelenin geliştirilmesidir. Burjuva ideolojisinin varlığına, etki gücüne, pratik üzerindeki ağırlığına dikkat çekerek mücadele edilmesidir. Önce burjuva ideolojisinin varlığının pratik üzerindeki etkisinin açığa çıkartılıp deşifre edilmesi, analiz edilerek, anlaşılmasının sağlanmasıdır. Yanlışa, küçük burjuva ideolojisine karşı mücadelenin geliştirilmesidir. Ortaya konan bu çaba ve çalışmalarla birlikte proleter ideolojinin etki gücünün artırılması, pratiğe, sürece ve çalışmalara devrimci tarzda yön verilmesidir. İyi gitmeyen, hatalı olanların etkisinin kırılarak zayıflatılmasıdır. Devrimci olanın sürece egemen kılınmasıdır.
Eleştiri, sürecin, pratiğin ve militanların çok yönlü bilimsel değerlendirilmesidir. Devrimci bir kafa yoruş, ciddi bir yoğunlaşma, bir çözümleme ve sonuç çıkarma olayıdır. Bu doğrultuda bir ikna, inandırma ve eğitme çabasıdır. Yoldaşına hata ve zaafını göstererek düzeltme amaçlı samimi yaklaşımdır. Daha ileri bir birliği sağlamak için mücadelenin örgütlenmesidir. Bu görevi samimiyetle, yoldaşça yerine getirmektir. Devrimci kaygı ve samimiyetin dürüst bir şekilde ortaya konmasıdır.
Eleştiri devrimci bir görevdir. Havaya, suya duyulan ihtiyaç kadar yaşamsal değerdedir. Görülmeyeni göstermek, farkına varılmayanı farkına vardırmak, anlaşılmayanı anlatmak, kavranmayanı kavratmaktır. Devrimci temelde değişim ve dönüşüm için güçlü, örgütlü ve bilinçli bir çabanın en ileri düzeyde ortaya konmasıdır. Bu süreç yoğun bir emek sürecidir. Yoldaşça sahiplenme çabasıdır. Eleştiri görevi hata işlemiş bir yoldaşa ciddiyetle ve duyarlılık içinde yaklaşım sorunudur. Onu hata ve zaaflarından kurtarma çabasıdır. Yeniden devrimci bir sürece sokma çabasıdır.
Hata yapılıp sonuçları ortaya çıktığında bunun kabul edilemez, benimsenemez olduğunu kesin bir şekilde açıklamak gerekir. Net, açık ve kesin bir dille belirtmek gerekir. Yapılması gereken ilk görev budur. Bu belirtilmelidir ki, yapılan hatanın sonucunda bunların nelere yol açtığı, nasıl zararlar verdiği, nasıl bir olumsuzluğa neden olduğu görülebilsin. Susmak, geçiştirmek, görmemek, bir şey olmamış gibi hareket etmek kabul edilemez. Eleştiri yapan yoldaşın dikkat edeceği ikinci mesele hatanın kaynağını, nedenlerini, yaşanış biçimini ve kökenlerini açık ve anlaşılır bir dille anlatmaktır.
Eleştirinin samimi ve dürüst bir amaç için yapıldığı ortaya konmalıdır. Eleştirilen yoldaş, bu devrimci çabayı görmelidir ki eleştirinin neden ve hangi amaç için yapıldığını anlayabilsin.
Eleştirilen yoldaş, eleştirinin hangi yoldaştan (eski-yeni) geldiğine bakmadan eleştirinin niteliğine, gerçekliğe uygun olup olmadığına, gerçekliği ne kadar ve nasıl yansıttığına bakmalıdır. Esas alınması gereken budur. Eleştirinin doğruluğuna ikna olunduğunda yapılması gereken ilk tavır, bunu içtenlikle kabul etmek ve anında düzelmeye başlamaktır. Eleştirilen konuların niteliğine ve yapılan vurgulara uygun olarak değişim başlamalıdır. Eleştiriyi alan yoldaş kendisine güçlü yüklenmelidir ki gerçek anlamda hatalardan bir kopuş sağlayabilsin. Sadece hatayı kabullenen bir tutumla sınırlanan, üstünkörü yüzeysel bir yaklaşımla düzelme ve değişim gerçekleşemez. Sadece bir kereye özgü olarak kabullenme hataya neden olan kaynağı kurutamaz. Onu ortadan kaldırmaz. Düzelme ve değişim gerçeğe dönüşmez. Devrimci anlamda gerçek değişim hatalara güçlü ve sağlam yüklenilerek başarılır. Değişim zor ile olacaksa devrimci bireyin hatalardan kopuşu da zor ile olacaktır. Kendi içinde hesapsız, güçlü ve sağlam bir iç çatışma yaşamayan, köklü bir hesaplaşmaya girmeyen, küçük burjuva ideolojisinden, yaşam ve pratiğinden kurtulamaz. Hemen her gün, her devrimci pratikte kendisine yöneltilen eleştirileri hatırlayıp, çözüm için ortaya konan devrimci düşünceler doğrultusunda kendisini değiştirmeye çalışmazsa başarılı bir değişim gerçekleşmez. Sıkı ve sürekli bir çatışma ve kontrol, tekrarlara dönüşen bir hatırlama, devrimci değişimin sağlam zemini olur.
Eleştiri yapılınca karşıdaki yoldaşın politik düzeyi dikkate alınmalıdır. Yoldaşın politik ve bilinç düzeyi eleştirileri alma, kabullenme kapasitesi, devrimci mücadelede yer alış süreci dikkate alınmadan kaba ve dikkatsiz bir tarzda yapılan eleştiriyle devrimci değişim gerçekleştirmez. Eleştirinin içeriği ve niteliği ne kadar önemliyse eleştirinin yapılış biçimi ve ortamı da bir o kadar önem teşkil eder. Doğru bir eleştiri bile yanlış ve doğru olmayan bir tarzda, karşıdakinin durumu ve düzeyi dikkate alınmadan yapıldığı durumlarda etkili olmaz.
Eleştiri bir değiştirme ve dönüştürme eylemidir. Böylesine ciddi ve iddialı bir görev ancak büyük bir çaba ve dikkatli bir emekle ortaya konduğunda başarılı olur. Eleştiri ciddi bir gözlem, dikkatli bir inceleme-araştırma, kapsamlı bir değerlendirme ve kafa yorma işidir. Eleştiri hata yapan yoldaşları kurtarma operasyonudur. Devrimci bir müdahale eylemidir. Eleştiri ciddi bir analiz gücüdür. Kafa yorma, yoğunlaşma, düzenli ve samimi bir çalışmanın ortaya konmasıdır.
